Το πρώτο ξεκίνημα
Στο Ωδείο Αθηνών, στα όμορφα χρόνια του πιάνου κι' αργότερα της φωνητικής, το τραγούδι τελικά κυριαρχεί, με το πιάνο μου να επενδύει τους ατέλειωτους πειραματισμούς της φωνής. Κατόπιν στο Mozarteum του Salzburg οι εμπειρίες πλαταίνουν και ταξιδεύουν μαγικά.
Μια συνάντησή μου με τον Μίκη Θεοδωράκη θα σταθεί σημαδιακή γνωριμία με τον Σύλλογο Φίλων της Μουσικής και τον Παναγιώτη Κουνάδη και θα σημάνει την αρχή της συνεργασίας μου με τον Γιάννη Μαρκόπουλο που βρήκα εκεί. Εκεί επίσης, γνώρισα κι άλλα νέα παιδιά που αγαπούσαν το τραγούδι: τη Μαρία Φαραντούρη, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον ποιητή Φώντα Λάδη...
Λίγο μετά, η πρώτη boite "Νεφέλες"στο σπίτι του ζωγράφου - σκηνογράφου Μίνου Αργυράκη, στην Πλάκα στην οδό Θόλου. Τον Μίνω τον γνώριζα κι' από πριν, ήταν συμφοιτητής και φίλος με τον πατέρα μου στη Σχολή Καλών Τεχνών. Επάνω λοιπόν κατοικούσε ο Μίνως, στο μεσαίο, "Η Κιβωτός της Άμυ", ένα μίνι θεατράκι που παιζόντουσαν μονόπρακτα...κι' από κάτω "Οι Νεφέλες", χώρος διαμορφωμένος από δυό νέους ηθοποιούς, τον Αλέκο Κουρή και τον Σπύρο Καμπάνη...ο Νότης Μαυρουδής στην κλασσική κιθάρα του μας συνόδευε. Τον Αλέκο Σταματέλη κι' εμένα, αργότερα φέρανε και πιάνο. Όπου άρχισα να συνοδεύω τον εαυτό μου κάτι που έμελλε να κρατήσει χρόνια και να γίνει δεύτερη φύση μου.
Οι "Νεφέλες" ήταν διακοσμημένες με τις φωτεινές διαφάνειες του Αργυράκη και του Ευγένιου Σπαθάρη κι' είχαν στην εσωτερική τους πλευρά αντί για τοίχο μια κινητή τζαμαρία που άνοιγε τα καλοκαίρια για να προσφέρει τον όμορφο κήπο του. Τους χειμώνες, όταν ήταν κλειστό, παρέμενε μέσα ένας φοίνικας, ο κορμός του δηλαδή ωσάν κολόνα. Οι βραδυές, αληθινή μυσταγωγία, με απρόοπτους αυτοσχεδιασμούς, μπροστά σε ένα κοινό καλλιτεχνικό - θαμώνες πιστούς, από τον χώρο του θεάτρου κι' όχι μόνο του τόπου μας.
Στις φωτό βλέπουμε κάποιους από τους διάσημους φίλους της boite που έδιναν χρώμα στις βραδυές. Τα μπαλλέτα Μπολσόϊ με τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ, την Μάργκοτ Φοντέϊν, μαζί με τον Βρετανό συγγραφέα Φιλέλληνα Πάτρικ Λη Φέρμορ, και την στενή συνεργάρτιδα της Μελίνας στο Υπουργείο Πολιτισμού Μαρλένα Καρρέρ. 'Ολοι προσκεκλημένοι της Μελίνας Μερκούρη που ήταν τακτική θαμώνας κι' η ίδια...στην παρέα συχνά κι' ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός και οι ηθοποιοί Άλκης Γιαννακάς και Νικηφόρος Νανέρης...
Αλλά δεν ήταν μόνον αυτοί που βλέπουμε εδώ...η Γκρέτα Γκάρμπο πέρασε από εκεί...η Έλλη Λαμπέτη, η Τζένη Καρέζη, η Ελένη Ανουσάκη, η Μαρία Σκούντζου, ο Ανδρέας Μπάρκουλης, ο Δημήτρης Γούσης, ο Δημήτρης Δαμαλάς, ο Θόδωρος Ρουμπάνης, ο Μιχάλης Κακογιάννης, ο Κώστας Καρράς, ο Στέλιος Βόκοβιτς, ο Λυκούργος Καλλέργης, ο Χρήστος Τσάγκας, ο Βαγγέλης Καζάν, ο σκηνογράφος Τάσος Ζωγράφος...
Ο Νίκος Χαρίλαος, ένας κοσμογυρισμένος μπον βιβέρ, μας έφερνε κάθε φορά και κάποιον...από τη Σάρα Τσώρτσιλ μέχρι μια Ιταλίδα πριγκίπισσα...πιστή κι' εκλεκτή φίλη επίσης η συγγραφέας Τατιάνα Γκρίτση Μιλλιέξ με την οποία μας συνέδεσε μια μακρόχρονη στοργική φιλία. Κι' όλο το Εθνικό Θέατρο ερχόταν σύσσωμο τα βράδυα όταν σχολούσε...
Οι βραδυές εξελίσσονταν με απαγγελίες και αυτοσχέδια μονόπρακτα...αυτό, κάθε φορά έδινε νέο πνεύμα, που κέντριζε καλλιτέχνες και ευλαβικό κοινό μέχρι τελικής απογείωσης. Κι' ακριβώς απέναντι, το καφενεδάκι - ουζερί του Βάλτερ, όπου τ' απογεύματα ερχόταν να πιεί το καφεδάκι του ο Σπαθάρης! Ένα ζωντανό μελίσσι τέχνης ο τόπος γύρω...τραγουδούσαμε τα νιογέννητα τραγούδια των δημιουργών προτού καν να δισκογραφηθούν...
Μια συνάντησή μου με τον Μίκη Θεοδωράκη θα σταθεί σημαδιακή γνωριμία με τον Σύλλογο Φίλων της Μουσικής και τον Παναγιώτη Κουνάδη και θα σημάνει την αρχή της συνεργασίας μου με τον Γιάννη Μαρκόπουλο που βρήκα εκεί. Εκεί επίσης, γνώρισα κι άλλα νέα παιδιά που αγαπούσαν το τραγούδι: τη Μαρία Φαραντούρη, τον Διονύση Σαββόπουλο, τον ποιητή Φώντα Λάδη...
Λίγο μετά, η πρώτη boite "Νεφέλες"στο σπίτι του ζωγράφου - σκηνογράφου Μίνου Αργυράκη, στην Πλάκα στην οδό Θόλου. Τον Μίνω τον γνώριζα κι' από πριν, ήταν συμφοιτητής και φίλος με τον πατέρα μου στη Σχολή Καλών Τεχνών. Επάνω λοιπόν κατοικούσε ο Μίνως, στο μεσαίο, "Η Κιβωτός της Άμυ", ένα μίνι θεατράκι που παιζόντουσαν μονόπρακτα...κι' από κάτω "Οι Νεφέλες", χώρος διαμορφωμένος από δυό νέους ηθοποιούς, τον Αλέκο Κουρή και τον Σπύρο Καμπάνη...ο Νότης Μαυρουδής στην κλασσική κιθάρα του μας συνόδευε. Τον Αλέκο Σταματέλη κι' εμένα, αργότερα φέρανε και πιάνο. Όπου άρχισα να συνοδεύω τον εαυτό μου κάτι που έμελλε να κρατήσει χρόνια και να γίνει δεύτερη φύση μου.
Οι "Νεφέλες" ήταν διακοσμημένες με τις φωτεινές διαφάνειες του Αργυράκη και του Ευγένιου Σπαθάρη κι' είχαν στην εσωτερική τους πλευρά αντί για τοίχο μια κινητή τζαμαρία που άνοιγε τα καλοκαίρια για να προσφέρει τον όμορφο κήπο του. Τους χειμώνες, όταν ήταν κλειστό, παρέμενε μέσα ένας φοίνικας, ο κορμός του δηλαδή ωσάν κολόνα. Οι βραδυές, αληθινή μυσταγωγία, με απρόοπτους αυτοσχεδιασμούς, μπροστά σε ένα κοινό καλλιτεχνικό - θαμώνες πιστούς, από τον χώρο του θεάτρου κι' όχι μόνο του τόπου μας.
Στις φωτό βλέπουμε κάποιους από τους διάσημους φίλους της boite που έδιναν χρώμα στις βραδυές. Τα μπαλλέτα Μπολσόϊ με τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ, την Μάργκοτ Φοντέϊν, μαζί με τον Βρετανό συγγραφέα Φιλέλληνα Πάτρικ Λη Φέρμορ, και την στενή συνεργάρτιδα της Μελίνας στο Υπουργείο Πολιτισμού Μαρλένα Καρρέρ. 'Ολοι προσκεκλημένοι της Μελίνας Μερκούρη που ήταν τακτική θαμώνας κι' η ίδια...στην παρέα συχνά κι' ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός και οι ηθοποιοί Άλκης Γιαννακάς και Νικηφόρος Νανέρης...
Αλλά δεν ήταν μόνον αυτοί που βλέπουμε εδώ...η Γκρέτα Γκάρμπο πέρασε από εκεί...η Έλλη Λαμπέτη, η Τζένη Καρέζη, η Ελένη Ανουσάκη, η Μαρία Σκούντζου, ο Ανδρέας Μπάρκουλης, ο Δημήτρης Γούσης, ο Δημήτρης Δαμαλάς, ο Θόδωρος Ρουμπάνης, ο Μιχάλης Κακογιάννης, ο Κώστας Καρράς, ο Στέλιος Βόκοβιτς, ο Λυκούργος Καλλέργης, ο Χρήστος Τσάγκας, ο Βαγγέλης Καζάν, ο σκηνογράφος Τάσος Ζωγράφος...
Ο Νίκος Χαρίλαος, ένας κοσμογυρισμένος μπον βιβέρ, μας έφερνε κάθε φορά και κάποιον...από τη Σάρα Τσώρτσιλ μέχρι μια Ιταλίδα πριγκίπισσα...πιστή κι' εκλεκτή φίλη επίσης η συγγραφέας Τατιάνα Γκρίτση Μιλλιέξ με την οποία μας συνέδεσε μια μακρόχρονη στοργική φιλία. Κι' όλο το Εθνικό Θέατρο ερχόταν σύσσωμο τα βράδυα όταν σχολούσε...
Οι βραδυές εξελίσσονταν με απαγγελίες και αυτοσχέδια μονόπρακτα...αυτό, κάθε φορά έδινε νέο πνεύμα, που κέντριζε καλλιτέχνες και ευλαβικό κοινό μέχρι τελικής απογείωσης. Κι' ακριβώς απέναντι, το καφενεδάκι - ουζερί του Βάλτερ, όπου τ' απογεύματα ερχόταν να πιεί το καφεδάκι του ο Σπαθάρης! Ένα ζωντανό μελίσσι τέχνης ο τόπος γύρω...τραγουδούσαμε τα νιογέννητα τραγούδια των δημιουργών προτού καν να δισκογραφηθούν...
Στην boite Απανεμιά....
Συναυλίες Ηλέκτρας Παπακώστα και στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης....
Κάθε βράδυ για να πάω στις Νεφέλες που ήδη τραγουδούσα, στην οδό Θόλου πρώτο δεξιά προσπερνούσα ένα μπαράκι, του ηθοποιού Αρτέμη Μάτσα. Αμέσως δίπλα ήταν"Οι Εσπερίδες" του Γιάννη Αργύρη...
Κάποια στιγμή, ο Αρτέμης Μάτσας κλείνει το μπαράκι του κι' ο Σπύρος Καμπάνης μου εκμυστηρεύεται την πρόθεση του να πάρει τον χώρο, να τον μετατρέψει σε boite. Με ρώτησε λοιπόν, αν θέλω να τραγουδήσω εκεί, αναλαμβάνοντας την καλλιτεχνική επιμέλεια. Συμφώνησα κι' αποφασίσαμε να βαφτίσουμε την boite "Απανεμιά", απ' το ποίημα του Σπύρου που είχα μελοποιήσει πρόσφατα και είχαμε επίσης παρουσιάσει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του '66...στάθηκε τρομερά δύσκολο να δοθεί η άδεια στην "Απανεμιά" και βάλαμε όλα τα δυνατά μας για να την διαμορφώσουμε.
Εν τω μεταξύ τραγουδούσα στις "Εσπερίδες" του Γιάννη Αργύρη με τα Τζαβαράκια και τον υπέροχο πιανίστα Σπύρο Μιχαηλίδη με έκτακτες συμμετοχές του Γιάννη Πουλόπουλου, που εμφανιζόταν παράλληλα λίγο πιό κάτω στην μπουάτ Κατακόμβη. Συνεχίζοντας να συνοδεύω τον εαυτό μου στο πιάνο, ένα βράδυ μας αιφνιδιάζει μια απρόσμενη επίσκεψη. Μια μεγαλειώδης παρουσία, μπαίνει διασχίζοντας αργά την αυλή κι' ακουμπάει νωχελικά πάνω στο πιάνο μου, που βρισκόταν μπροστά στ' ανοιχτό παράθυρο - ήταν Άνοιξη βλέπετε - την στιγμή που τραγουδούσα "Χάρτινο το Φεγγαράκι"...
Ο Όρσον Ουέλς με σάρκα και οστά!
Κι' όπως στην εισαγωγή είχα τα μάτια μου κλειστά, μπαίνοντας στο τέμπο, τ' ανοίγω και τον αντικρύζω να με διαπερνά με κείνο το βλέμμα με τα τ' ανασηκωμένα φρύδια του, αποφασισμένος να σταθεί εκεί και να "παίξει" μαζί μου εκφραστικά! Συνέχισα μπαίνοντας στο παιγνίδι του, έχοντας απέναντί μου την εκφραστική του μορφή να με καρφώνει, να μ' ενισχύει κι' έτσι φτάσαμε μαζί μέχρι το τέλος του κομματιού, όπου πρώτος έκανε την αρχή του χειροκροτήματος. Όλοι ξέσπασαν σε δυνατό χειροκρότημα κι' η Όλγα, η σύντροφος του Γιάννη Αργύρη, με την μεγάλη μυωπία, από το βάθος που βρισκόταν καθισμένη, πετάχτηκε και φώναξε: "Περάστε, καθήστε κύριε Χατζιδάκι! ", περνώντας τον για τον Μάνο Χατζιδάκι! Μετά βέβαια χρειάστηκε να εξηγήσουμε στον διάσημο επισκέπτη μας τον λόγο που όλοι ξέσπασαν σε γέλια.
Τελικά πανέτοιμη η "Απανεμιά" και ξεκινάμε...οι φίλοι μας - θαμώνες, μας ζέσταιναν κάθε βράδυ καθώς κι' ένα τζάκι που ανάβαμε τα κρύα βράδυα...εκεί ηχογραφήθηκε ζωντανά κι' ο δίσκος μου "Απανεμιά"...κι' εκεί μας βρήκε κι' η δικτατορία...
Στο ανελέητο κυνηγητό της ασφάλειας με επικεφαλής τον περιβόητο Οδυσσέα Σπανό, τραγουδούσαμε με τσίλιες που αναλάμβαναν βάρδιες απ' τις γύρω boites...κάθε βράδυ μας την έπεφταν - ολόκληρη ομάδα 5 - 6 ατόμων - τη μια μήπως τραγουδάμε τ' απαγορευμένα (που κάτω απ' τη μύτη τους τα λέγαμε), την άλλη με γελοίες προφάσεις όπως "ο φωτισμός είναι ελλειπές" που ξεστόμισε κάποιος από τους μπάτσους! Μας υποχρέωσαν δε να πουλάμε τα ποτά σ' εξεφτελιστική τιμή για να μας τσακίσουν, "διότι - καθώς αποφάσισαν - δεν υπάρχει ο όρος boite, άρα αυτό είναι καφωδείον"!
Κι' εκεί...ως από μηχανής θεός εμφανίστηκε θερμός υποστηρικτής μας ο δημοσιογράφος Παύλος Παλαιολόγος που είχε το αρθογράφημα της πρώτης σελίδας στην εφημερίδα "Βήμα"...ερχόταν μ' έναν φωτορεπόρτερ, μας έπαιρνε συνεντεύξεις κι' έγραφε διαρκώς για μας, θέλοντας ν' αποκαταστήσει τ' όνομά μας που κάποιοι διαστρέβλωναν! Μεγάλο αφιέρωμα!
Την περίοδο αυτή μας βρήκε κι' η Αυστριακή τηλεόραση μέσω του Αντώνη Λεπενιώτη, σκηνοθέτη, σεναριογράφου και ηθοποιού για ένα αφιέρωμα στις Ελληνικές boites...από κει είναι οι δύο φωτό 5 και 6 στην Ανάβυσσο όπου κάναμε τα γυρίσματα...μαζί μου στη κιθάρα ο Θοδωρής Γραμματικόπουλος παλιός κι' αγαπημένος συνεργάτης.
Από την "Απανεμιά" πέρασαν και τραγουδήσαμε μαζί πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες. Ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Δημήτρης Μητροπάνος, τα Τζαβαράκια, ο Νίκος Χουλιαράς, ο Βασίλης Τενίδης, ο Θοδωρής Κάτσαρης, ο Μανώλης Μητσιάς κι' η Ρένα Κουμιώτη, σε παρθενική εμφάνιση και οι δύο! Είχαμε και τις Τρίτες του Μάρκου Βαμβακάρη!
Φίλοι και καλλιτέχνες, σαν τον Μάνο Λοϊζο, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τον Φώντα Λάδη, τον Άκο Δασκαλόπουλο, τον Γιάννη Σπανό, τον Κώστα Χατζή και άλλοι περνούσαν και διανθίζανε μ' αυτοσχέδιες σφίνες τις βραδυές μας...μέχρι και πρόσωπα άγνωστα ακόμα τότε, που αργότερα έμελλε να γράψουν πορεία, έρχονταν και μας παρακολουθούσαν όπως ο Γιώργος Νταλάρας, (ερχόταν στα διαλλείματα απ' το παραπάνω μπαράκι, το Φεγγάρι, που τραγουδούσε με την κιθάρα του...) η Ελένη Καραϊνδρου, ο Βασίλης Δημητρίου...
Γύρω στο '70, ένα καλοκαίρι που αποφάσισα να έχω μια ανάπαυλα το επενοικιάσαμε στον Βαγγέλη Ντίκο που μας το ζήτησε...για ένα καλοκαίρι μόνο, που ήταν όμως τραγικά σημαδιακό, αφού από μια ατυχή απροσεξία η "Απανεμιά" έπιασε φωτιά κι' αυτό σηματοδότησε το οριστικό φευγιό μου από εκεί. Έτσι η "Απανεμιά" άλλαξε οριστικά χέρια.
Κάποια στιγμή, ο Αρτέμης Μάτσας κλείνει το μπαράκι του κι' ο Σπύρος Καμπάνης μου εκμυστηρεύεται την πρόθεση του να πάρει τον χώρο, να τον μετατρέψει σε boite. Με ρώτησε λοιπόν, αν θέλω να τραγουδήσω εκεί, αναλαμβάνοντας την καλλιτεχνική επιμέλεια. Συμφώνησα κι' αποφασίσαμε να βαφτίσουμε την boite "Απανεμιά", απ' το ποίημα του Σπύρου που είχα μελοποιήσει πρόσφατα και είχαμε επίσης παρουσιάσει στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του '66...στάθηκε τρομερά δύσκολο να δοθεί η άδεια στην "Απανεμιά" και βάλαμε όλα τα δυνατά μας για να την διαμορφώσουμε.
Εν τω μεταξύ τραγουδούσα στις "Εσπερίδες" του Γιάννη Αργύρη με τα Τζαβαράκια και τον υπέροχο πιανίστα Σπύρο Μιχαηλίδη με έκτακτες συμμετοχές του Γιάννη Πουλόπουλου, που εμφανιζόταν παράλληλα λίγο πιό κάτω στην μπουάτ Κατακόμβη. Συνεχίζοντας να συνοδεύω τον εαυτό μου στο πιάνο, ένα βράδυ μας αιφνιδιάζει μια απρόσμενη επίσκεψη. Μια μεγαλειώδης παρουσία, μπαίνει διασχίζοντας αργά την αυλή κι' ακουμπάει νωχελικά πάνω στο πιάνο μου, που βρισκόταν μπροστά στ' ανοιχτό παράθυρο - ήταν Άνοιξη βλέπετε - την στιγμή που τραγουδούσα "Χάρτινο το Φεγγαράκι"...
Ο Όρσον Ουέλς με σάρκα και οστά!
Κι' όπως στην εισαγωγή είχα τα μάτια μου κλειστά, μπαίνοντας στο τέμπο, τ' ανοίγω και τον αντικρύζω να με διαπερνά με κείνο το βλέμμα με τα τ' ανασηκωμένα φρύδια του, αποφασισμένος να σταθεί εκεί και να "παίξει" μαζί μου εκφραστικά! Συνέχισα μπαίνοντας στο παιγνίδι του, έχοντας απέναντί μου την εκφραστική του μορφή να με καρφώνει, να μ' ενισχύει κι' έτσι φτάσαμε μαζί μέχρι το τέλος του κομματιού, όπου πρώτος έκανε την αρχή του χειροκροτήματος. Όλοι ξέσπασαν σε δυνατό χειροκρότημα κι' η Όλγα, η σύντροφος του Γιάννη Αργύρη, με την μεγάλη μυωπία, από το βάθος που βρισκόταν καθισμένη, πετάχτηκε και φώναξε: "Περάστε, καθήστε κύριε Χατζιδάκι! ", περνώντας τον για τον Μάνο Χατζιδάκι! Μετά βέβαια χρειάστηκε να εξηγήσουμε στον διάσημο επισκέπτη μας τον λόγο που όλοι ξέσπασαν σε γέλια.
Τελικά πανέτοιμη η "Απανεμιά" και ξεκινάμε...οι φίλοι μας - θαμώνες, μας ζέσταιναν κάθε βράδυ καθώς κι' ένα τζάκι που ανάβαμε τα κρύα βράδυα...εκεί ηχογραφήθηκε ζωντανά κι' ο δίσκος μου "Απανεμιά"...κι' εκεί μας βρήκε κι' η δικτατορία...
Στο ανελέητο κυνηγητό της ασφάλειας με επικεφαλής τον περιβόητο Οδυσσέα Σπανό, τραγουδούσαμε με τσίλιες που αναλάμβαναν βάρδιες απ' τις γύρω boites...κάθε βράδυ μας την έπεφταν - ολόκληρη ομάδα 5 - 6 ατόμων - τη μια μήπως τραγουδάμε τ' απαγορευμένα (που κάτω απ' τη μύτη τους τα λέγαμε), την άλλη με γελοίες προφάσεις όπως "ο φωτισμός είναι ελλειπές" που ξεστόμισε κάποιος από τους μπάτσους! Μας υποχρέωσαν δε να πουλάμε τα ποτά σ' εξεφτελιστική τιμή για να μας τσακίσουν, "διότι - καθώς αποφάσισαν - δεν υπάρχει ο όρος boite, άρα αυτό είναι καφωδείον"!
Κι' εκεί...ως από μηχανής θεός εμφανίστηκε θερμός υποστηρικτής μας ο δημοσιογράφος Παύλος Παλαιολόγος που είχε το αρθογράφημα της πρώτης σελίδας στην εφημερίδα "Βήμα"...ερχόταν μ' έναν φωτορεπόρτερ, μας έπαιρνε συνεντεύξεις κι' έγραφε διαρκώς για μας, θέλοντας ν' αποκαταστήσει τ' όνομά μας που κάποιοι διαστρέβλωναν! Μεγάλο αφιέρωμα!
Την περίοδο αυτή μας βρήκε κι' η Αυστριακή τηλεόραση μέσω του Αντώνη Λεπενιώτη, σκηνοθέτη, σεναριογράφου και ηθοποιού για ένα αφιέρωμα στις Ελληνικές boites...από κει είναι οι δύο φωτό 5 και 6 στην Ανάβυσσο όπου κάναμε τα γυρίσματα...μαζί μου στη κιθάρα ο Θοδωρής Γραμματικόπουλος παλιός κι' αγαπημένος συνεργάτης.
Από την "Απανεμιά" πέρασαν και τραγουδήσαμε μαζί πολλοί αξιόλογοι καλλιτέχνες. Ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Δημήτρης Μητροπάνος, τα Τζαβαράκια, ο Νίκος Χουλιαράς, ο Βασίλης Τενίδης, ο Θοδωρής Κάτσαρης, ο Μανώλης Μητσιάς κι' η Ρένα Κουμιώτη, σε παρθενική εμφάνιση και οι δύο! Είχαμε και τις Τρίτες του Μάρκου Βαμβακάρη!
Φίλοι και καλλιτέχνες, σαν τον Μάνο Λοϊζο, τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, τον Φώντα Λάδη, τον Άκο Δασκαλόπουλο, τον Γιάννη Σπανό, τον Κώστα Χατζή και άλλοι περνούσαν και διανθίζανε μ' αυτοσχέδιες σφίνες τις βραδυές μας...μέχρι και πρόσωπα άγνωστα ακόμα τότε, που αργότερα έμελλε να γράψουν πορεία, έρχονταν και μας παρακολουθούσαν όπως ο Γιώργος Νταλάρας, (ερχόταν στα διαλλείματα απ' το παραπάνω μπαράκι, το Φεγγάρι, που τραγουδούσε με την κιθάρα του...) η Ελένη Καραϊνδρου, ο Βασίλης Δημητρίου...
Γύρω στο '70, ένα καλοκαίρι που αποφάσισα να έχω μια ανάπαυλα το επενοικιάσαμε στον Βαγγέλη Ντίκο που μας το ζήτησε...για ένα καλοκαίρι μόνο, που ήταν όμως τραγικά σημαδιακό, αφού από μια ατυχή απροσεξία η "Απανεμιά" έπιασε φωτιά κι' αυτό σηματοδότησε το οριστικό φευγιό μου από εκεί. Έτσι η "Απανεμιά" άλλαξε οριστικά χέρια.
Λήδρα-Σοφίτα-Ροντέο-Ρήγας
Μετά την "Απανεμιά" κι' ένα σύντομο πέρασμα από το "Μεταξύ μας" με τη συμμετοχή του ηθοποιού Γιάννη Μαλούχου, άρχισε πιό συστηματικά να με απασχολεί η σύνθεση και η ενορχήστρωση. Παράλληλα η μορφή των boites άλλαζε καθώς οι χώροι που τις φιλοξενούσαν γίνονταν όλο και μεγαλύτεροι και πλέον ένα ολόκληρο σετ από μουσικούς και τραγουδιστές αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο για να διαμορφωθεί το πρόγραμμά τους.
Ως εκ τούτου η ηχητική κάλυψη ήταν απαραίτητη πλέον, ενώ μέχρι τώρα τραγουδούσαμε δίχως αυτήν. Στον υπέροχο χώρο της "Ληδρας", με την ορχήστρα του Λίνου Κόκκοτου και εξαιρετικούς μουσικούς τραγουδήσαμε μαζί με τον Μιχάλη Βιολάρη και την Δέσποινα Γλέζου, αλλά και με την επιμέλεια του καλλιτεχνικού υπεύθυνου, του ηθοποιού Κώστα Μανιουδάκη, δώσαμε συναυλίες σ' όλη την Ελλάδα.
Μετά οι δυό μας με τον Βιολάρη δώσαμε συναυλίες σ' ολόκληρη την Κύπρο. Ακολούθησε η "Σοφίτα", δημιούργημα του αγαπημένου Αρία, όπου συμμετείχε κι' η ηθοποιός Σούλη Σαμπάχ. Το "Ροντέο" με τον Θανάση Γκαϊφύλλια, τον Βαγγέλη Γερμανό και την Λήδα...από το "Ροντέο" πέρασα αρκετές φορές: Πρώτη φορά με τον Διονύση Σαββόπουλο και τον Γιώργο Ρωμανό όπου κάλυπτα ένα μέρος του προγράμματος, αφού εξακολουθούσα να κρατάω τη θέση μου όπως πάντα στην Απανεμιά.
Αργότερα, πάλι στο "Ροντέο" με την ΜΟΥΣΥΝΚΑ, τον Μουσικό Συνεταιρισμό Καλλιτεχνών, υπό την αιγίδα του υπουργείου πολιτισμού. Κάπου εκεί ανάμεσα έγινε ο δίσκος "Τα Σατυρικά", σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Πιτσιλαδή.
Η χρονιά στην οποία έμελλε να φύγει η Χούντα, μέσα σε μιά ταραγμένη πολιτική περίοδο με κατάληξη κι' άλλα αιματηρά γεγονότα στο Πολυτεχνείο, με βρήκε στον "Ρήγα", με τον Αντώνη Καλογιάννη, Την Μαρία Δημητριάδη, την Ξανθίππη Καραθανάση, την Έφη Παναγιώτου και τον Γιάννη Συρρή. Στο πιάνο και στη μουσική επιμέλεια ο Θάνος Μικρούτσικος. Κάθε βράδυ τραγουδούσαμε με την ασφάλεια εκεί: ερχόντουσαν σε παρέες, ως πελάτες τάχα...
Μέχρι που έπεσε η Χούντα και πέσαμε με τα μούτρα σε νέες πρόβες! Αλλάξαμε το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος και τραγουδήσαμε επί τέλους όλα τ' απαγορευμένα! Μέσα στον Ρήγα δεν έπεφτε καρφίτσα, μέχρι πάνω στην σκηνή κάθονταν, κάτω στο πάτωμα κι' ανάμεσά τους εμείς να τραγουδάμε! Θυμάμαι τον Χρήστο Κωνσταντίνου να μου πετάει ψιλοκρεμαστά το μικρόφωνο την ώρα που ανέβαινα...δύσκολο να κάνεις ένα βήμα να το φτάσεις...τότε οι κονσόλες ήχου ήταν πάνω στη σκηνή, δίπλα στους μουσικούς. Αλλ' αυτό δεν πείραζε κανέναν μας...
Ως εκ τούτου η ηχητική κάλυψη ήταν απαραίτητη πλέον, ενώ μέχρι τώρα τραγουδούσαμε δίχως αυτήν. Στον υπέροχο χώρο της "Ληδρας", με την ορχήστρα του Λίνου Κόκκοτου και εξαιρετικούς μουσικούς τραγουδήσαμε μαζί με τον Μιχάλη Βιολάρη και την Δέσποινα Γλέζου, αλλά και με την επιμέλεια του καλλιτεχνικού υπεύθυνου, του ηθοποιού Κώστα Μανιουδάκη, δώσαμε συναυλίες σ' όλη την Ελλάδα.
Μετά οι δυό μας με τον Βιολάρη δώσαμε συναυλίες σ' ολόκληρη την Κύπρο. Ακολούθησε η "Σοφίτα", δημιούργημα του αγαπημένου Αρία, όπου συμμετείχε κι' η ηθοποιός Σούλη Σαμπάχ. Το "Ροντέο" με τον Θανάση Γκαϊφύλλια, τον Βαγγέλη Γερμανό και την Λήδα...από το "Ροντέο" πέρασα αρκετές φορές: Πρώτη φορά με τον Διονύση Σαββόπουλο και τον Γιώργο Ρωμανό όπου κάλυπτα ένα μέρος του προγράμματος, αφού εξακολουθούσα να κρατάω τη θέση μου όπως πάντα στην Απανεμιά.
Αργότερα, πάλι στο "Ροντέο" με την ΜΟΥΣΥΝΚΑ, τον Μουσικό Συνεταιρισμό Καλλιτεχνών, υπό την αιγίδα του υπουργείου πολιτισμού. Κάπου εκεί ανάμεσα έγινε ο δίσκος "Τα Σατυρικά", σε συνεργασία με τον Βαγγέλη Πιτσιλαδή.
Η χρονιά στην οποία έμελλε να φύγει η Χούντα, μέσα σε μιά ταραγμένη πολιτική περίοδο με κατάληξη κι' άλλα αιματηρά γεγονότα στο Πολυτεχνείο, με βρήκε στον "Ρήγα", με τον Αντώνη Καλογιάννη, Την Μαρία Δημητριάδη, την Ξανθίππη Καραθανάση, την Έφη Παναγιώτου και τον Γιάννη Συρρή. Στο πιάνο και στη μουσική επιμέλεια ο Θάνος Μικρούτσικος. Κάθε βράδυ τραγουδούσαμε με την ασφάλεια εκεί: ερχόντουσαν σε παρέες, ως πελάτες τάχα...
Μέχρι που έπεσε η Χούντα και πέσαμε με τα μούτρα σε νέες πρόβες! Αλλάξαμε το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος και τραγουδήσαμε επί τέλους όλα τ' απαγορευμένα! Μέσα στον Ρήγα δεν έπεφτε καρφίτσα, μέχρι πάνω στην σκηνή κάθονταν, κάτω στο πάτωμα κι' ανάμεσά τους εμείς να τραγουδάμε! Θυμάμαι τον Χρήστο Κωνσταντίνου να μου πετάει ψιλοκρεμαστά το μικρόφωνο την ώρα που ανέβαινα...δύσκολο να κάνεις ένα βήμα να το φτάσεις...τότε οι κονσόλες ήχου ήταν πάνω στη σκηνή, δίπλα στους μουσικούς. Αλλ' αυτό δεν πείραζε κανέναν μας...
Η εποχή της ωριμότητας...
...και της διδασκαλίας...
Στα χρόνια που ακολούθησαν διαφοροποιήθηκαν οι στόχοι και τα δημιουργικά μου ενδιαφέροντα. Άρχισα να στρέφομαι περισσότερο στη σύνθεση και λιγότερο στο ρόλο του εκτελεστή. Η ερμηνεία φυσικά πάντοτε μ' ενδιαφέρει κυρίως όμως για να εκφράζω αυτά που γράφω η ίδια...αυτά που θέλω να πω. Δεν είμαι ο συνθέτης που θα γράψω τραγούδια για να τα δώσω σε τραγουδιστές, μ' αρέσει όμως να γράφω τραγούδια χαρακτήρων για μουσικοθεατρικές παραστάσεις, πράγμα που υλοποίησα με ομάδες διδασκαλίας μου.
Οι boites έπαψαν να υπάρχουν ή δεν ήταν πλέον αυτό που είχαμε ζήσει, δημιουργήθηκαν όμως οι μουσικές σκηνές, όπου μπορούσαμε να παρουσιάζουμε τη δουλειά μας. Και το θέατρο επίσης. Από μια συγκυρία ξεκίνησα να διδάσκω στα Ωδεία αλλά και σε θεατρικές ομάδες...κι' αυτό κρατάει εδώ και χρόνια τελικά.
Με τον Μίνω Βολανάκη ειδικά είχαμε μια αρμονική συνεργασία, όποτε με καλούσε ν' αναλάβω τη μουσική διδασκαλία στα σεμινάριά του. Ανακάλυψα πως ένα δημιουργικό μου κομμάτι μπορούσε ν' ανθίσει και με διαφορετικό τρόπο. Παρακολούθησα Drama Therapy και δούλεψα τις ιδέες μου έτσι ώστε να δημιουργήσω τις δικές μου ομάδες από τους μαθητές μου: Δραματοθεραπεία προσαρμοσμένη για τραγουδιστές και να τη η ομάδα μου "Πειραματάνθρωποι".
Εν τω μεταξύ τραγουδούσα πότε στο Θέατρο, πότε με το γκρουπ μου σε μουσικές σκηνές. Όσο για τους "Πειραματάνθρωπους", δώσαμε παραστάσεις, αυτοδιαχειριζόμενοι κι' αυτοχρηματοδοτούμενοι (κάτω από τη στέγη των Ωδείων σποκλειστικά για την εκαίδευση και τις πρόβες του εκάστοτε έργου) και σε δικά μας έργα πλέον, όπου τη μουσική, στίχους κι' ενορχήστρωση έγραφα ειδικά για τα μέλη - μαθητές μου.
Συναντήθηκα τελικά με τον Μάνο Χατζιδάκι, στους "Αγώνες της Κέρκυρας" και στην θεατρική παράσταση της "Πορνογραφίας"...και συνεχίζω σε μια ανεξάρτητη πορεία....
Οι boites έπαψαν να υπάρχουν ή δεν ήταν πλέον αυτό που είχαμε ζήσει, δημιουργήθηκαν όμως οι μουσικές σκηνές, όπου μπορούσαμε να παρουσιάζουμε τη δουλειά μας. Και το θέατρο επίσης. Από μια συγκυρία ξεκίνησα να διδάσκω στα Ωδεία αλλά και σε θεατρικές ομάδες...κι' αυτό κρατάει εδώ και χρόνια τελικά.
Με τον Μίνω Βολανάκη ειδικά είχαμε μια αρμονική συνεργασία, όποτε με καλούσε ν' αναλάβω τη μουσική διδασκαλία στα σεμινάριά του. Ανακάλυψα πως ένα δημιουργικό μου κομμάτι μπορούσε ν' ανθίσει και με διαφορετικό τρόπο. Παρακολούθησα Drama Therapy και δούλεψα τις ιδέες μου έτσι ώστε να δημιουργήσω τις δικές μου ομάδες από τους μαθητές μου: Δραματοθεραπεία προσαρμοσμένη για τραγουδιστές και να τη η ομάδα μου "Πειραματάνθρωποι".
Εν τω μεταξύ τραγουδούσα πότε στο Θέατρο, πότε με το γκρουπ μου σε μουσικές σκηνές. Όσο για τους "Πειραματάνθρωπους", δώσαμε παραστάσεις, αυτοδιαχειριζόμενοι κι' αυτοχρηματοδοτούμενοι (κάτω από τη στέγη των Ωδείων σποκλειστικά για την εκαίδευση και τις πρόβες του εκάστοτε έργου) και σε δικά μας έργα πλέον, όπου τη μουσική, στίχους κι' ενορχήστρωση έγραφα ειδικά για τα μέλη - μαθητές μου.
Συναντήθηκα τελικά με τον Μάνο Χατζιδάκι, στους "Αγώνες της Κέρκυρας" και στην θεατρική παράσταση της "Πορνογραφίας"...και συνεχίζω σε μια ανεξάρτητη πορεία....